Efnan Atmaca – Geçen dönemin en başarılı oyunlarından “Treplev”in yaratıcıları Başak Kıvılcım Ertanoğlu ile Ümit Erlim’in sön devir Türk edebiyatının övülesi romanlarından Zeynep Kaçar’ın “Yalnız”ını sahneleyeceği heyecan verici bir haberdi. Oyun prömiyerini 28. İstanbul Tiyatro Şenliği kapsamında yaptı. Pek çok kıymetli projenin konuk olduğu festivalin öne çıkan üretimlerinden biri olmayı da başardı. Roman kimliğinden koparılıp görülmez olan bir bayanın kendini bulma, görme ve gösterme çabasını bahis alıyor. Sahnelemede de romanın bilhassa altını çizdiği çaba öne çıkıyor. Bir kurban değil, bir dönüşüm kıssası anlatılıyor. Başak Kıvılcım Ertanoğlu, Sıla Doğanay, Ecem Kocatepe, Ceyda Özcan, Şevin Parlak, Elif Uçar ve Zeynep Kaçar’ın sürpriz bir rolle sahne aldığı oyunun yönetmeni takımda yer alan az sayıda erkekten biri Ümit Erlim. “Yalnız”ı Erlim’le birlikte sahneye uyarlayan Ertanoğlu ile konuştuk.
– “Yalnız”ı sahneye uyarlama fikri nasıl doğdu? Neydi sizi etkileyen romanda?
Aslında “Treplev”i yapmadan evvel Ümit (Erlim) ile bir roman uyarlaması için araştırma yapıyorduk. Sonrasında Ümit, “Yalnız”ı okuyalım mı dedi ve okuduktan sonra sahnelemek istediğimiz oyunu bulduğumuzu anladık. Geçmiş ve gelecekle kurduğu iç içe kıssası ve sinematografik yapısı bizi çok etkiledi. Bir antikahraman kıssası olması ve bu antikahramanın bayan olması da çok cezbetti bizi. Ancak o vakit yani iki sene evvel, bütçe bulmakla ilgili yaşadığımız süreç bizi “Treplev”i öne almaya itti. Çok da yeterli oldu aslında. Böylece İstanbul Tiyatro Şenliği kapsamında prömiyerimizi gerçekleştirmiş olduk, iki sene sonra olsa da.
– “Yalnız”ın kahramanı Feray yanlışlarını, doğrularını, eksiklerini, fazlalıklarını saklamadan anlatıyor kıssasını. Bir kurban öyküsü olarak değil de bir dönüşüm öyküsü olarak mı göstermek istediniz yaşadıklarını?
Evet, aslında tam da bir dönüşüm kıssası olsun istedik, dediğiniz üzere. Feray’ın yanlışları, doğruları, yaşadıklarını yorumlaması, bakış açısının yıllar içerisindeki dönüşümünü, önyargısız bir formda anlatmak istedik. Feray’ın yaşadıkları günümüz Türkiye’sindeki rastgele bir bayanın yaşadıkları da olabilir fikrinden yola çıktık daima. Tanıdığı, tanımadığı tüm bayanlar için yürüyor ve olduğu yere geliyor Feray romanda. Biz de bu cümleye sadık kalmak istedik daima fikren.
– Sahnede yalnızca bayanlar var. Erkek rollerini de bayan oynuyor…
Başından beri bu antikahraman öyküsünü yalnızca bayanlarla anlatma fikrimiz vardı. Çok sesli bir anlatım olmasını ve bunun da bayan oyuncular üzerinden aktarılmasını, Feray’ın başının içindekilerin bu formda yansıtılmasını hayal ediyorduk. Takımımızın yarısından fazlası bayan. Bu oran “Treplev” için de geçerliydi. Ümit de ben de bu durumdan hoşnutuz açıkçası.
– Ben erkeklerin bayanlara dair hususlarda konuşmalarından çok rahatsız oluyorum. Var mı sizin de buna reaksiyonunuz?
Olmaz mı? Var doğal ki. Tahminen anlamaya çalıştıkları yerden, yaşadıklarımıza ortak olmak ismine bunu da üstlenme hissiyatları olabilir lakin bugün hâlâ bayan husus başlığı olan kimi konferansların konuşmacılarının tamamı erkek olabiliyor. Ya da bir dönemdeki oyunlara baktığımızda bayan başrol oyuncularıyla erkek başrol oyuncularının; bayan direktörlerle erkek direktörlerin yönettikleri oyun sayıları ortasındaki uçurumu tekrar erkek oyuncular ve erkek direktörler konuşuyor mesela. Buna reaksiyonsuz kalmak mümkün olamıyor. Lakin bu mevzuları konuştukça daha da farkında olacağız ve bu farkındalıkla birbirimizi daha düzgün anlayacağımız bir noktaya ulaşacağız diye düşünüyorum.
– “Yalnız”ın bir öbür özelliği de Türkiye’nin son devir yaşadıklarıyla paralel bir çerçeve çizmesi. Oyun umutla bitiyor. Gelecek de hoş gelir mi sizce?
Gelir diyorum ben. Umut hayatta kalmak için sarıldığımız tek şey. Umudumuzu kaybetmemek ismine üretiyoruz, bir ortaya geliyoruz, okuyoruz, yazıyoruz. Tiyatro çaba etme gücümüzü artırıyor mesela. Umut oluyor izleyenler için, aktaranlar için. Umutla bitirmesek olmazdı Feray’ın kıssasını. Ferayların umudu bitmez asla. Hoş günler için, bütünlüklü Feraylar için umut etmekten vazgeçmemek zorundayız sanırım.
“İşin özü yalnızca kıssa anlatmak”
– Şenlikte seyrettiğim yabancı oyunlarda da gördüm. Teknoloji kelamın önüne geçmeden kullanılıyor. Siz de birebir formülü uyguluyorsunuz. Bir periyot çok fazla sığınılmışken teknolojiye artık kelama dayanak olarak yer veriliyor.
İkisinin birbirini desteklemesi ve izlek ismine daha cazibeli hâle gelmesi için kullanılmasını çok seviyorum. İşin özü yalnızca öykü anlatmak. Hepimizden; oyuncudan, ışıktan, projeksiyon kalitesinden, ses sisteminden değerli olan tek şey var; o da öykü. Feray’ın öyküsünü daha âlâ aktarmak ve günümüzün akıl dünyasıyla Feray’ın zihnini birleştirmek için kullandığımız bir öge yalnızca teknoloji. Üstten dökülen kâğıt ve kumaş kesimleri var mesela oyunun ortalarında bir yerde. Bana daima içindeyken şiirsel geliyor o an lakin doruğa başınızı bir kaldırsanız, teknoloji danışmanı arkadaşımız Burak’ın bir çöp kutusuna monte ettiği minik uzaktan kumandalı bir sistem ile gerçekleştiğini görüyorsunuz. Bu anların birbirine eklenmesi, hele ki teatral formlarla birleşmesi çok heyecan verici.