ESKİŞEHİR – “Bozkır’ın ortasında vaha”, “Anadolu’nun Venedik’i” “İçinden ırmak geçen şehir”…
Tüm bu tanımlamalar, seçim havasını solumak üzere uğradığımız Eskişehir’e ilişkin.
Eskişehir’i bilenler için bu tanımlamaların elbette bir karşılığı var. Hiç bilmeyenlerin gözünde biraz daha net canlanması için Eskişehir; biraz İzmir biraz Ankara üzere. Avrupa kenti havası var lakin Anadolu üzere de. Tanım etmesi sıkıntı bir “ikili” ruh hali var kentte. Eskişehir’in bu ikili ruh hali, kenti “arada kalmış ve yarım” kılmıyor. Tam bilakis kente olan aidiyet hissini artırıyor.
Kentin bu ikili hali siyasete de yansıyor. Pek çok kişi tarafından “sosyal demokrat” ya da “solcu” bir kent olarak tanımlanan Eskişehir’in, kentteki gazetecilerin tabiriyle “sağcı bir damarı da var”. Bu tespitin yanlışsız olduğunun bir göstergesi midir bilinmez, kurulduğu 2002’den bu yana yapılan tüm genel seçimlerde bir seçim hariç AK Parti birinci parti olmuş.
Eskişehir Anadolu Gazetesi muharriri, tecrübeli gazeteci Ali Baş’a nazaran Eskişehir uçlarda olmayan, seçmeni merkezde olan bir kent. Baş, “1999 mahallî seçimlerinden sonra Yılmaz Büyükerşen’le birlikte bu türlü oldu ancak bu seçmenin hepsi sol seçmen değil. Eskişehir bir İzmir değil. Merkez soldan, liberallerden oluşan bir seçmen. Tercihleri duruma nazaran değişiyor. Eskişehir’de çok uzun bir müddettir belediye CHP’de fakat genel seçimlerde çok farklı bir tablo var. Çoğunlukla AK Parti birinci oluyor” diye konuşuyor.
Ali Baş MİLLETVEKİLİ SAYISI 7’DEN 6’YA DÜŞTÜ: 1 VEKİL HANGİ PARTİDEN EKSİLECEK?
Bu “sağ” damar ya da “merkezde olma” hali 24 Haziran 2018 seçimlerinde de tesirli olmuş olsa gerek, cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Recep Tayyip Erdoğan oyların yüzde 46,48’ini, Muharrem İnce yüzde 41,07’sini, Meral Akşener’se yüzde 9,67’sini almış. Milletvekili seçimlerindeyse; AK Parti yüzde 38,78; CHP yüzde 32,26; İYİ Parti 13,20; MHP yüzde 9,93; HDP yüzde 4,28 oy almış. Bu sonuçlara nazaran Eskişehir’in 7 milletvekilliğinin 3’ü AK Parti’nin, 2’si CHP’nin, 1’i MHP’nin ve 1’i de DÜZGÜN Parti’nin olmuş.
14 Mayıs seçimlerine giderken ise Eskişehir’in 7 olan milletvekili sayısı nüfusun düşmesi sonucu 6’ya indi. Eskişehirlinin yanıtını merak ettiği soru bu bir milletvekilinin hangi partiden eksileceği…
EMEKLİ, MEMUR VE GENÇLERİN KENTİ ESKİŞEHİR’İN YALNIZCA İSMİ ‘BÜYÜKŞEHİR’
Türkiye’deki pek çok kente nazaran daha avantajlı ve rahat olduğu söz edilen Eskişehir’de Anadolu ve Osman Gazi üniversitelerinin kentin gelişiminde değerli rolü olduğu biliniyor. Devir periyot yapılan çeşitli memleketler arası yarışlarda Türkiye’nin en keyifli, en inançlı kenti seçilen Eskişehir’de TÜİK datalarına nazaran hayat müddeti Türkiye ortalamasının üstünde. Pekala, sokaktaki tablo bu kadar “pembe” mi?
Türkiye’nin tüm kentlerinde hissedilen geçim külfeti Eskişehir’de de hakim. Nüfusunun büyük çoğunluğunu emekli, memur ve gençlerin oluşturduğu kentte pek çok Eskişehirli ayın sonunu getirememekten şikayet ediyor.
İstikbal Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Vedat Alp, Türkiye şartlarının Eskişehir’e de yansıdığını söz ederek, “Geçim ezası büyük boyutlara ulaşmış durumda. Eskişehir her ne kadar ismi ‘büyükşehir’ olsa da çok büyük bir kent değil. Kendi yağıyla kavrulan bir kent. Çalışanların memurların, ücretlilerin yüklü olduğu bir kent. Esnafı da fiyatlı sayılır, gelir durumu çok yüksek değil” diyor.
Eskişehir’de ekonomik düşüncelerden en çok etkilenenler emekliler ve gençler. Odunpazarı’nda bir kahvehanede sohbet ettiğimiz bir emekli, “Maaşımla geçinemez oldum. Daima daha berbata gidiyor. Bu yüzden oyumu Kılıçdaroğlu’na vereceğim” diyor.
30’larının başındaki bir taksi sürücüsü de “Aile dayanağı olmasa geçinmemiz çok sıkıntı. Çalışsak bile sıkıntı. Ailelerimiz de nereye kadar bizi destekleyecek. Bu ne kadar bu türlü gidecek, bilmiyorum” diye konuşuyor.
Vedat Alp
ESKİŞEHİR TRAFİĞİ İSTANBUL’DAN BETER
Pek çok kentte “kentin sorunları” sıralamasına bile girmeyen trafik ve ulaşım sorunu şaşırtan bir biçimde Eskişehir’in en değerli sorunlarından. Pek çok Eskişehirli, kentte bulunduğumuz bir günde bizi de zorlayan hatta bıktıran trafik sıkıntısına bir tahlil bulunmasını istiyor. Bir Eskişehirli, “Burası İstanbul’dan beter oldu, kimse çözemez bu sorunu” diyor. Ulaşıma dair bir öteki problem da Eskişehir’in hala bir etraf yolu olmaması.
‘ESKİŞEHİR ÜVEY EVLAT MUAMELESİ GÖRÜYOR’
Ulaşım yatırımları açısından Eskişehir’in hiçbir iktidar periyodunda hak ettiği bedeli görmediğini kaydeden gazeteci Vedat Alp, “’Ölüm yolu’ diye isimlendirilen Kırka – Afyon ortasında 40 kilometrelik bir yol var. Daima kaza oluyor, çok can kaybı oluyor. Gelmiş geçmiş tüm iktidarlar ‘orayı yapacağız’ diyor lakin yapmadılar. Bilhassa karayolları açısından Eskişehir daima üvey evlat muamelesi gören bir kent” tabirlerini kullanıyor.
ESKİŞEHİR’İN MİLLETVEKİLİ ADAYLARI: İKİ BAKAN, İKİ MOTO-KURYE
Kentin seçim aritmetiği, sosyolojisi ve meseleleri tecrübeli gazeteciler tarafından bu halde özetleniyor. Eskişehir bu türlü bir art planla; ekonomik ezalar ve çözülmeyi bekleyen sorunlar eşliğinde seçime giderken adaylar seçim çalışmalarını hızlandırdı. Pekala, kim bu adaylar, nasıl belirlendiler ve seçmen şad mu? Tüm bu soruların cevapları biraz tartışmalı biraz da renkli.
Renkli zira Eskişehir’de hükümette vazifeli bir bakan da aday, motosikletiyle sipariş dağıtan motokurye de. Üstelik bir değil iki moto-kurye adayı var Eskişehir’in.
AK Parti’nin birinci sıra adayı Güç ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez. İkinci sırada da evvelki devirlerde Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı yapmış olan Ayşe Gürsoy var. Dönmez’in kentte bakanlık imkanlarıyla seçim çalışması yapıyor olması muhalefet adayları tarafından eleştirilirken, bakan adaylara ilişkin bir diğer tenkit konusu da her iki ismin de Eskişehirli olmaması. AK Partili yöneticilere göreyse listenin birinci iki sırasının bakanlara verilmesi Eskişehir’e verilen ehemmiyetin göstergesi.
TİP ADAYI BAŞAR: BENİM SEÇİM ARACIM MOTOSİKLETİM
Bakanların karşısında yarışan iki motokurye adaydan biri Türkiye Personel Partisi’nden Gökay Başar, oburu ise Türkiye Komünist Partisi’nden Mustafa Yazgan. Bakan Dönmez’in kendisine hediye edilen TOGG ile kenti gezdiğini, kendisinin seçim aracınınsa motosikleti olduğunu tabir eden TİP adayı Başar, “Biz daima engellemelerle karşılaşıyoruz. Eşit kurallarda yarışmıyoruz. Bakanlığını kullanarak artı sağlıyor. Bu mevzuda halkımıza, gönüllere güveniyoruz” diyor.
Gökay Başar ÇAKIRÖZER: YAPILAN CÜRÜM ZİRA BAKANLIK İMKANLARI 84 MİLYONUN ORTAK İMKANLARI
Bakan Dönmez’in bir diğer rakibi CHP’li Utku Çakırözer de Dönmez’in bakanlık imkanlarını kullanmasını eleştirerek, “Daha birinci günden bakanlık basın müşavirliği Eskişehir basınına açıklama geçti. Geldi, makam aracı bakanlığın aracıydı, bu araçla Eskişehir’de kampanya yapıyor. Bunlar etik olarak da hukuk olarak da yanlış. Hem kendisinin hem basın müşavirliğinin yaptığı, misyonu berbata kullanma kabahati. Zira bakanlık imkanları 84 milyonun ortak imkanları. O yüzden inecek otomobilden kendi otomobiline binecek, kampanyasını o denli yapacak” tabirini kullanıyor.
‘ADAYLARIN BAKAN OLMASININ SEÇMENDE KARŞILIĞI YOK’
AK Parti’nin bakan aday göstermesinin seçmende bir karşılığı olmadığını söyleyen gazeteci Vedat Alp, bakanın kentte konvoyla gezdiğini tabir ederek, “O konvoyla zahmetli Eskişehir trafiğini daha da sıkıştırıyor. Bu da onlara düzgün puan getirmiyor” diyor.
BÜYÜKERŞEN 24 YILDIR VAZİFEDE: CHP’NİN 1 BUÇUK KATI OY ALDI
Eskişehir’i bahis alan siyasi içerikli bir yazıda mahallî idareden ve mahallî seçimlerden bahsetmemek olmaz. Çünkü kentin 24 yıldır, 1999’dan bu yana misyonda olan bir büyükşehir belediye başkanı var: CHP’li Yılmaz Büyükerşen, Eskişehirlilerin tabiriyle “Yılmaz Hoca”. “Yılmaz Hoca”nın kentte belediyecilik manasında attığı adımlar siyasi parti ayrımı olmaksızın tüm Eskişehirlilerin takdirini alırken bu takdir, seçim sonuçlarına da yansıyor. Büyükerşen, yalnızca CHP’lilerin değil, milliyetçi ve muhafazakar seçmenin de oyunu alıyor. O denli ki 2018 genel seçimlerinde CHP 187 bin oy alırken 9 ay sonra yapılan mahallî seçimlerde Yılmaz Büyükerşen’in oyu 285 bini buluyor. Eskişehirli bir esnaf, “Ben MHP’liyim lakin Allah Hoca’dan razı olsun. Onun yaptıkları sayesinde turist geliyor, hepimiz iş yapıyoruz” diyor.
CHP’DE YILMAZ HOCA ETKİSİ
Deneyimli belediye başkanı Büyükerşen’in kentte etkisi bir epey yüksek. 14 Mayıs seçimleri yaklaşırken de CHP’li ilçe belediye liderleriyle birlikte alanda varlığını gösteriyor. CHP’li liderler kentte ayak basmadık yer bırakmıyor.
Büyükerşen, kentte olduğu kadar partisinde de tesirli. Kentteki gazeteciler CHP’nin Eskişehir milletvekili adaylarını belirleme süreçlerinde her devir fikri alınan Büyükerşen’e bu periyot de danışıldığını anlatıyor.
‘ADAY BELİRLEMEDE CHP’NİN AK PARTİ’DEN FARKI YOK’
CHP’nin mevcut milletvekilleri Utku Çakırözer ve Jale Işık Süllü bu periyot de CHP aday listesinin birinci iki sırasında yer alıyor.
İstikbal Gazetesi Yazı İşleri Müdürü Özge Zaim, CHP listesinin de AK Parti listesinin de seçmenin ve teşkilatların beklentilerini karşılamadığını tabir ederek, “Aday listeleri birbirinden makûs. AK Parti’ye şaşırmadım AK Parti’de biat kültürü vardır. Üstten listeler indirilir, reaksiyon de olmaz. Beşerler bir halde kabullenir. Ancak CHP’de de birebiri kelam konusu” diye konuşuyor.
Özge Zaim ‘30 YILDIR GAZETECİYİM TEŞKİLATLARIN MUTLU OLDUĞUNU HATIRLAMIYORUM’
Gazeteci Ali Baş’sa, “Teşkilatların adaylardan mutlu olmaması gerçek lakin ben 30 yıldan fazladır gazeteciyim teşkilatların adaylardan şad olduğu bir periyot hatırlamıyorum. CHP özelinde bakarsak en son 1999 seçimlerinde CHP’de adayları teşkilat belirledi, ön seçim yapıldı. O seçimde de CHP baraj altı kaldı. AK Parti için de durum farklı değil” tespitini yapıyor.
CHP TEŞKİLATINDAKİ KIRGINLIK SEÇMENE YANSIMIYOR
İl ve ilçe teşkilatlarından belirlenen adaylarla ilgili hayal kırıklığı yaşayanlar olsa da bu hayal kırıklığı Eskişehir’deki CHP seçmeninde pek fazla hissedilmiyor. Sohbet etme imkanı bulduğumuz kimi CHP seçmenleri, CHP’nin vekillerinin daima alanda olduğunu ve onlara çarçabuk ulaşabildiklerini anlatıyor. Bir öbür CHP’li seçmen, bu seçimde adayın kim olduğunun kıymeti olmadığını Millet İttifakı’nın adayı Kılıçdaroğlu’nun kesinlikle kazanması gerektiğini söz ederek bu yüzden kesinlikle CHP’ye oy vereceğini belirtiyor.
MHP’DE ADAY GENEL MERKEZ’DEN
MHP’de de genel merkez tesiri hissediliyor. MHP’nin birinci sıradaki adayı partinin MYK üyesi Bülent Maşaoğlu. Eskişehir Sivrihisarlı olan Maşaoğlu, birebir vakitte Eskişehirspor’un eski yöneticilerinden.
İYİ PARTİ’DE ES ES’İN ESKİ BAŞKANI ADAY
Kentte temayül yoklaması yaparak vilayet örgütlerinin tercihini listelere yansıtan tek parti ÂLÂ Parti. Partinin birinci sıra adayı Nebi Hatipoğlu. Eskişehirspor’un eski liderlerinden, iş insanı Hatipoğlu’nun dikkat çeken vaatlerinden birisi Eskişehirspor’u harika lige çıkarmak. Hatipoğlu’nu kentin yetiştirdiği isimler Hasret Ayrancı ve Melih Aydın takip ediyor.
SİYASETTE KIRMIZI ŞİMŞEKLER ETKİSİ
Çok fazla göç alan, nüfusunun büyük çoğunluğunu memur ve öğrencilerin oluşturduğu Eskişehir’de gazeteci Vedat Alp’in tabiriyle, “kent milliyetçiliği” yok. Kent milliyetçiliği olmasa da Eskişehir’de hemşerilik ve aidiyetin hissedildiği alan futbol. Bu sebepten mi bilinmez lakin kentin argümanlı üç siyasi partisinin Eskişehirspor idaresinin çeşitli kademelerinde misyon almış adayları var. DÜZGÜN Parti’nin adayı Eskişehirspor eski başkanı Nebi Hatipoğlu, MHP’nin adayı eski yöneticilerden Bülent Maşaoğlu ve CHP’nin üçüncü sıra adayı kongre üyesi İbrahim Arslan.
ESKİ MHP’Lİ SEÇMEN: SİNAN ATEŞ CİNAYETİNE SESSİZLİĞİ HAZMEDEMEDİM
Eskişehirlilerin kentin futbol kadrosuna bağlılığı gözle görülüyor. Bindiğimiz her takside, her dolmuşta, girdiğimiz pek çok dükkanda Eskişehirspor bayrakları var. Sohbet ettiğimiz bir taksi sürücüsü de Eskişehirliler için “ES ES”in çok değerli olduğunu, UYGUN Parti’nin adayı olan Hatipoğlu’nun da çok başarılı bir lider olduğunu anlatıyor. Kendisinin de “eski bir MHP’li” olarak bu seçimde tercihinin GÜZEL Parti’den yana olduğunu söylüyor. DÜZGÜN Parti’yi seçmesindeki tek etkenin Eskişehirspor sevgisi olmadığının da altını çizen seçmen, “Sinan Ateş cinayetinde sessiz kalmalarını hazmedemedim. Bir başsağlığı bile dilemediler” diyor.
ÇAKIRÖZER: ÖZGÜRLÜKLER KENTİ ESKİŞEHİR YASAKLAR KENTİ HALİNE GELDİ
Peki, adayların seçim çalışmaları nasıl gidiyor, adayların gayeleri ve beklentileri neler?
Eskişehir’in bir gençlik ve üniversite kenti olduğunu tabir eden CHP’nin adayı Utku Çakırözer, kentin bu özelliğinin giderek kaybolduğunu ve Meclis’te bunu düzeltmek için gayret göstereceğini belirterek şunları söylüyor:
“Eskişehir özgürlüklerin kenti. Beşerler ‘yaşanabilecek kent Eskişehir’ diye düşünürler. Beşerler burada okumaya gelirler, emekliliği burada yaşamaya gelirler, tayinlerini buraya alırlar. Ancak son yıllarda Eskişehir yasaklar kenti haline geldi. Bu kentte şenlikler yasaklandı. En son geçen sene artırımlar protesto edilmek istendi, polis yürütmedi. Bu kent hiç bu türlü değildi. Tüm Türkiye’ye sindirdikleri bu yasakçı uygulamalar Eskişehir’i de etkiliyor. O yüzden Meclis’te öncelikle Eskişehir’in özgürlükçü havasına dönmesini sağlamak lazım.”
Utku Çakırözer Pek çok Eskişehirlinin lisana getirdiği yol problemine Çakırözer de dikkat çekiyor. CHP’ye oy verdiği için Eskişehir’in üvey evlat muamelesi gördüğünü belirten Çakırözer, şöyle devam ediyor:
“Seyitgazi – Afyon yolunda güya Eskişehir’e değil de uzayda bir gezegenden diğer gezegene geçiyorsunuz. Her gün kaza oluyor, ölümlü kazalar oluyor. Şimdi AK Parti Genel Lideri 22 yıllık iktidarın sonunda ‘Seyitgazi – Afyon yolunu ihaleye çıkacağız’ diyor. Beğenilen geldiniz, günaydın. 22 yıldır aklınız neredeydi? Beşerler ölürken, biz bunu Meclis’te haykırırken neredeydiniz?” diye soruyor.
İYİ PARTİLİ AYDIN: ÖNCELİKLİ SORUN MÜLTECİLER
Bu seçimin Türkiye için dönüm noktası olduğuna inandığını belirten DÜZGÜN Parti’nin adayı Melih Aydın, “Kendi kentimizden başlayarak elimizden geleni yapmaz ve cumhuriyet kıymetlerimizi kaybedersek kendimi bir daha affetmezdim. Bu yüzden aday olmak istedim” diyor. Meclis’e gitmesi halinde gündeme getireceği en acil kent sıkıntılarını sorduğumuz Aydın, “Eskişehir’in ambalajı çok büyük, önemli bir ismi var. Öğrenciler, gençler, bayanlar, aileler için harikulade bir kentti. Lakin artık Eskişehir’in her yeri sorun. Trafik inanılmaz boyutta. Tüm Türkiye’de olduğu üzere mültecilerle ilgili meşakkatleri var. Önceliğimiz alışılmış ki mülteciler” sözlerini kullanıyor.
Melih Aydın ‘KURYEDEN VEKİL OLUR MU, BAL ÜZERE OLUR’
TİP’in adayı Gökay Başar da kendisine sık sık sorulan “Kuryeden aday olur mu?” sorusuna cevap vererek, “Meclis işverenler, zenginler kulübüne döndü. Halktan birinin Meclis’te olmasının ne kadar kıymetli olduğunu her yerde anlatıyoruz. Kuryeden vekil olur, bal üzere olur. Halk da bu karşılığı veriyor” sözlerini kullanıyor ve Meclis’e girmesi halinde personel, esnaf, işçi ve emekliler için uğraş edeceğini söylüyor.
SEÇİM NASIL SONUÇLANIR?
Yazının başında sorduğumuz “Eskişehir’in eksilen bir milletvekilliği hangi partiden gidecek?” sorusuna verilen çok farklı yanıtlar var. CHP’li bir seçmene nazaran CHP Kılıçdaroğlu rüzgarıyla en az 4 milletvekili çıkaracak. UYGUN Partili bir seçmen GÜZEL Parti’nin bu sefer 2 milletvekilini Meclis’e göndereceğini, 3’ü de zorlayacağını söylüyor. AK Partili bir seçmense ekonomik meselelerin, pandemide yaşananların kendisini ve ailesini zorladığını söylese de, “Altılı masa 6-7 kişi nasıl çözecek bu meseleleri. Yine reis çözecek” diyor.
‘5 MİLLETVEKİLİ GARANTİ, ESKİŞEHİRLİLER TEK MİLLETVEKİLİ İÇİN SANDIĞA GİDECEK’
Seçim sonucuna dair öngörüsünü aktarırken 6 milletvekilinin 5’inin şimdiden aşikâr olduğu yorumunu yapan gazeteci Ali Baş, adayların genel merkezlerde belirlendiğini hatırlatarak şunları söylüyor:
“6 milletvekili var, 5’ini genel liderler atamış durumda. ‘Seçildiler’ diyebiliriz çok büyük bir sürpriz olmazsa. CHP’nin 2 milletvekili garanti, AK Parti’nin 2 milletvekili garanti, YETERLİ Parti’nin bir milletvekili garanti. Eskişehirliler geri kalan bir milletvekili için sandık başına gidiyor. Bu CHP de çıkabilir, MHP de çıkabilir, Ak Parti de çıkabilir, İYİ Parti de çıkabilir.
ZAİM: MHP’NİN SESSİZ TABANI MHP’YE OY VERECEK
Sürpriz bir sonuç beklediğini belirten Özge Zaim’se kentin milliyetçi seçmenini hatırlatarak, “2 CHP, 2 AK Parti, 2 UYGUN Parti diyenler var, bu üç parti ortasında 3-2-1 olur diyenler var. Fakat ben MHP ‘nin sandığa gidip klasik oyunu verecek sessiz bir tabanı olduğunu düşünüyorum. O yüzden 2 AK Parti, 2 CHP, 1 İYİ Parti, 1 MHP halinde bir sonuç bekliyorum” diyor. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ipi Kemal Kılıçdaroğlu’nun göğüsleyeceğini belirten Zaim, “Bunun sebebi Erdoğan’a olan reaksiyon, iktisadın berbatlaşması, hayat koşullarının zorlaşması. Tüm bunlar Kılıçdaroğlu’nu Eskişehir’de birinci yapar” tabirlerini kullanıyor.