Bir NASA misyonu, birinci defa kutuplaşmış X-ışınları kullanarak patlamış bir yıldızın içini taradı ve bilim beşerlerine bir vakitler dev olan bir yıldızın radyoaktif kalıntılarına eşi gibisi görülmemiş bir bakış sağladı.
Independent Türkçe’nin haberine göre sonuçlar, bir süpernova kalıntısının, bilim insanlarının yıldız kalıntılarına ait evvelki müşahedelerine dayanarak kestirim ettiklerinden daha karmaşık olduğunu gösteriyor.
NASA’nın İtalya Uzay Ajansı’yla işbirliğiyle 2021’de fırlattığı X-ışını Polarimetri Görüntüleme Kaşifi, kısaca IXPE, hassas polarize X ışını aygıtlarını 17. yüzyılın sonlarında süpernova olan büyük bir yıldızdan geriye kalan parlayan bir gaz bulutu olan Cassiopeia A, öteki ismiyle Cas A, üzerinde çalıştırdı. Yaklaşık 11 bin ışık yılı uzaklıkta bulunan Cas A, şubatta IXPE’nin birinci imgesinin gayesi olmasına karşın, bilim insanları artık süpernova kalıntısı üzerinde daha fazla tahlil gerçekleştirdi.
Cas A’daki güçlü manyetik alanlar yüksek güçlü parçacıkları yakalayarak onları neredeyse ışık suratına kadar hızlandırıyor ve polarize X-ışınları, yani o dalgayı üreten manyetik alana nazaran bir istikamette salınan X-ışını dalgaları yayan güçlü radyasyon üretiyor. Cas A birebir vakitte bilhassa 1 gigahertz ve daha yüksek frekanslarda güçlü bir radyo dalgası yayıcısıdır.
IXPE uzay tabanlı birinci ya da tek X-ışını gözlemevi değil. NASA’nın Chandra X-ışını Gözlemevi 20 yılı aşkın müddettir X-ışını astronomisi yürütüyor ancak polarize X-ışınlarına karşı son derece hassas olan birinci gözlemevi. Bilim insanları X-ışınlarının polarizasyonunu ölçerek, kaynaklarındaki manyetik alanların tarafı hakkında bilgi edinebilir.
10 IŞIK YILI ÇAPINDA
IXPE sonuçları, X-ışınlarının Cas A’da radyo dalgaları üreten öteki manyetik alanlara dik değil, çoğunlukla onlarla tıpkı hizada olan manyetik alanlardan kaynaklandığını ve 10 ışık yılı çapındaki Cas A’nın kenarlarındaki manyetik alanların merkezden dışa hakikat radyal olarak yönlendirildiğini gösteriyor.
Araştırmacılar ayrıyeten iddia ettiklerinden daha az derecede X-ışını polarizasyonu buldu.
IXPE sonuçlarını inceleyen Amsterdam Üniversitesi’nden astrofizikçi Jacco Vink yaptığı açıklamada, “Bu IXPE sonuçları beklediğimiz üzere değildi ama bilim insanları olarak şaşırmayı seviyoruz” dedi. “X-ışını ışığının daha küçük bir yüzdesinin polarize olması, Cas A’nın çok değişik ve daha evvel tespit edilmemiş bir özelliği.”
Cas A müşahedeleri, kozmosun gördüğü en büyük patlamalardan kimilerinin artçılarının garip, yüksek güçlü fiziğine bir pencere açmak için bir fırsat olan süpernova kalıntılarının özelliklerine yönelik daha birçok IXPE araştırmasının yalnızca birincisi.
Yine Amsterdam Üniversitesi’nden gökbilimci Dmitry Prokhorov yaptığı açıklamada, “Bu sonuçlar elektronları inanılmaz yüksek güçlere hızlandırmak için gerekli ortamın eşsiz bir görünümünü sunuyor” dedi. “Bu dedektiflik öyküsünün şimdi başında olsak da şu ana kadar IXPE bilgileri izini sürebilmemiz için yeni ipuçları sağlıyor.”